W dniach 26—30 X 1990 r. w Rzymie odbyła się konferencja „Kraj - Emigracja", w której uczestniczyło 89 przedstawicieli organizacji polskich i polonijnych z 22 krajów świata, oraz 24-osobowa delegacja „Wspólnoty Polskiej". W konferencji udział wzięli także duszpasterze Polaków poza granicami kraju wraz z delegatem Prymasa Polski do spraw duszpasterstwa emigracji ks. bp. Szczepanem Wesołym. Konferencję zaszczycił swą obecnością ks. kard. Józef Glemp, Prymas Polski.
Uczestnicy pierwszego spotkania Polaków oraz osób pochodzenia polskiego z całego świata wyrażają przekonanie, że ma ono charakter przełomowy w historii stosunków Kraju z wielomilionową diasporą polską. Spotkanie stało się świadectwem prawdy o losach Polaków żyjących we wszystkich stronach świata, w tym szczególnie doświadczonych Polaków ze Wschodu.
Podjęte zostało dzieło zbliżenia i współpracy między wszelkimi środowiskami i organizacjami, uwzględniające wielopłaszczyznowe ich zróżnicowanie. Podjęte zostało dzieło budowania wspólnoty.
Z wdzięcznością i poczuciem odpowiedzialności przyjmujemy błogosławieństwo Ojca Świętego Jana Pawła II udzielone uczestnikom Konferencji.
Wyrażamy uznanie dla zasług Kościoła katolickiego a także innych Kościołów, w staraniach o podtrzymywanie polskości, o godność człowieka w Polsce i poza jej granicami.
Dostrzegamy wielką rolę duszpasterstwa emigracyjnego a szczególnie duszpasterzy na Wschodzie. Wyrażamy uznanie dla wielkiego ruchu społecznego „Solidarności" — za rozpoczęcie przemian moralnych, społecznych i politycznych w Polsce i w innych krajach Europy Wschodniej. Uznając zasługi obecnego Rządu Rzeczypospolitej Polskiej w podjęciu starań o przywrócenie praw i zadośćuczynienie krzywdom wyrządzonym Polakom zamieszkałym poza krajem, apelujemy o kontynuowanie tych działań. Dziękujemy także Rządowi RP na Uchodźstwie oraz emigracji niepodległościowej za ich udział w walce o odzyskanie wolności i suwerenności naszego narodu.
Konferencja ukazała ogrom potrzeb Polaków na Wschodzie w zakresie zagwarantowania podstawowych praw człowieka: prawa do wolności religijnej, języka ojczystego, zdobywania wiedzy, rozwijania kultury i zachowania pomników przeszłości narodowej. Uczestnicy podjęli konkretne zobowiązania dotyczące pomocy stypendialnej i patronowania nad organizacjami polskimi na Wschodzie.
Zdając sobie sprawę z dotychczasowych zasług w tym zakresie Emigracji Wolnego Świata oraz wysiłków Polaków w Kraju, zwłaszcza w ostatnich latach, wzywamy do kontynuowania i koordynacji tych działań.
Konferencja postanawia powołać piętnastoosobowy Sekretariat do Współpracy Kraju z Polakami Zamieszkałymi za Granicą i Polonią oraz do wzajemnej współpracy organizacji polskich i polonijnych. W skład Sekretariatu wejdzie po pięć osób z krajów Europy Wschodniej i Środkowej, Krajów Zachodnich oraz Polski.
Konferencja uznała za celowe zwołanie w kraju Zjazdu Polaków Świata w II połowie 1991 roku, na który złoży się konferencja delegatów organizacji oraz spotkanie ogólne. Rozważony na nim zostanie program pełnej współpracy wszystkich środowisk. Będzie ono również okazją do wielopokoleniowego, odświętnego spotkania wszystkich poczuwających się do związku z Polską i polskością.
Konferencja rzymska przyjęła odpowiednie dokumenty wraz z załącznikami opracowane przez trzy komisje problemowe.
Uczestnicy konferencji zwracają się do wszystkich organizacji polskich na świecie, także nie uczestniczących w tym spotkaniu — o jedność i solidarność w działaniach na rzecz Polaków i polskości w świecie.
Rzym, 30 października 1990 r.
RZYM 1990. KONFERENCJA „KRAJ – EMIGRACJA”
ANNA BOGUCKA-SKOWROŃSKA, referat: "KRAJ-EMIGRACJA"
ITA KOZAKIEWICZ, referat: "SPOJRZENIE ZE WSCHODU"
RYSZRAD ZAKRZEWSKI, referat: "Emigracja - Polonia - Kraj"
PAPIEŻ JAN PAWEŁ II Słowo podczas audiencji prywatnej dla Polonii
Komisja do Spraw Współpracy Polaków na Wschodzie i Zachodzie
Lista uczestników Konferencji KRAJ-EMIGRACJA
Zaproszenia na konferencję KRAJ-EMIGRACJA
DEKLARACJA KONFERENCJI „KRAJ — EMIGRACJA"
Apel Konferencji „Kraj — Emigracja"
Oświadczenie Konferencji „Kraj — Emigracja"
Posłanie do Kongresu Polonii Amerykańskiej
List do Prezesa Rady Ministrów Tadeusza Mazowieckiego
List do Premiera Rządu Rzeczypospolitej na Uchodźstwie Edwarda Szczepanika
List Prezesa Rady Ministrów Tadeusza Mazowieckiego do uczestników Konferencji
List Ministra Spraw Zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego do uczestników Konferencji
JAN SIENKIEWICZ, NIE MA JUŻ ITY
ŚWIATOWY KONGRES „KRAJ – EMIGRACJA” - STRONA GŁÓWNA