Konferencja „Kraj – Emigracja” 26-30 października 1990


W dniach 26—30 X 1990 r. w Rzymie odbyła się konferencja „Kraj - Emigracja", w której uczestniczyło 89 przedstawicieli organizacji polskich i polonijnych z 22 krajów świata, oraz 24-osobowa delegacja „Wspólnoty Polskiej". W konferencji udział wzięli także duszpasterze Polaków poza granicami kraju wraz z delegatem Prymasa Polski do spraw duszpasterstwa emigracji ks. bp. Szczepanem Wesołym. Konferencję zaszczycił swą obecnością ks. kard. Józef Glemp, Prymas Polski.

Komisja do Spraw Współpracy Polaków na Wschodzie i Zachodzie


Komisja d/s Współpracy Polaków na Wschodzie i Zachodzie obradowała pod przewodnictwem prof. Sławomira Kałembki (Toruń) i ks. prałata Kazimierza Świątka (Pińsk), a wnioski opracował zespół w składzie: prof. Aleksander Koj (Kraków), p. Grażyna Farmus (Toronto), p. Jolanta Halkiewicz (Sztokholm) i inż. Tadeusz Gawin (Grodno). Dyskusja toczyła się wokół 3 głównych tematów wymienionych poniżej, a najważniejsze wnioski można streścić następująco:

I. Sprawa ochrony praw człowieka i mniejszości narodowych, poradnictwo prawne i sprawy organizacyjne
1. Luki prawne i partyjna biurokracja utrudniają rejestrację i działalność polskich stowarzyszeń i parafii katolickich na terenie Związku Sowieckiego. Powoływanie się na kartę KBWE w Helsinkach oraz uchwały konferencji z Wiednia i Kopenhagi dotyczące praw mniejszości narodowych nie są wystarczające i uczestnicy obecnego spotkania mieszkający na Wschodzie przygotowali projekt apelu Polaków Świata do Rad Najwyższych Republik Sowieckich. Widzimy potrzebę, aby Rada Koordynacyjna Polonii Wolnego Świata przygotowała dla organizacji polskich w ZSRR listę osób i instytucji śledzących przestrzeganie praw człowieka w krajach Europy Wschodniej, gdyż istnieją możliwości upominania się na drodze parlamentarnej o prawa Polaków w ZSRR (np. poprawki do ustawy o wolności wyznań i sumienia, punkt 24).
Jednocześnie zwracamy się do Rządu RP w Warszawie o kontynuację starań w sprawie wyjaśnienia losów Polaków skazanych po wojnie przez władze ZSRR a przebywających w łagrach i na zesłaniu. Polonia Wolnego Świata powinna w prasie krajów osiedlenia interweniować w sprawach łamania praw człowieka w ZSRR. Według informacji złożonej przez senatora Reiffa Stowarzyszenie Sybiraków w Polsce otwiera Dom Sybiraka, w którym każdy Polak ze Wschodu będzie mógł znaleźć gościnę; jednocześnie gromadzone jest archiwum historyczne dotyczące prześladowań Polaków na Wschodzie.
Zgłoszono również wniosek (p. Romanowa, Moskwa) dotyczący uczczenia ofiar stalinizmu przez wzniesienie Centrum Pamięci w Katyniu.

  1. Komisja kieruje prośbę do „Wspólnoty Polskiej" i Polonii Wolnego Świata o przygotowanie banku informacji zawierającego wykaz instytucji i stowarzyszeń polskich na Zachodzie i Wschodzie wraz z adresami i ewentualnym wykazem potrzeb i możliwości. Ponadto należy w banku informacji zamieścić dane o czasopismach i wydawnictwach polonijnych, fundacjach i polonijnych bankach, zespołach folklorystycznych dla umożliwienia ich wymiany oraz o artystach gotowych do wyjazdu na występy do polskich stowarzyszeń kulturalnych na Wschodzie.
  2. Polacy z Węgier (p. Wiśniewski) oferują możliwość organizacji w I kwartale 1991 r. konferencji dla Polaków żyjących na terenach ZSRR dla wymiany doświadczeń w zakresie organizacji i działania polskich stowarzyszeń.
  3. Uznano za pożądane, aby poszczególne organizacje na Zachodzie nawiązywały bezpośrednie kontakty i współpracę z wybranymi organizacjami na Wschodzie, np. Kongres Polonii w Szwecji (p. Halkiewicz) obejmie patronat nad Grodzieńszczyzną. Widzimy potrzebę informowania Rady Koordynacyjnej Polonii Wolnego Świata o takich akcjach. W podobny sposób parafie na Zachodzie mogą wspomagać parafie na Wschodzie.

II. Sprawy kultury, oświaty, wymiany osobowej i stypendiów

  1. Polacy ze Wschodu wskazali na ogromne zapotrzebowanie w zakresie: stypendiów naukowych do krajów zachodnich, przyjazdów na Wschód ekspertów i wykładowców, nauczycieli języka polskiego i języków zachodnich a zwłaszcza angielskiego, wspieranych przez odpowiednie pomoce szkolne (kasety językowe, podręczniki metodyczne, wideokasety), prenumeraty czasopism polonijnych i rozprowadzania opracowań historycznych z Zachodu, zapraszanie dzieci i rodzin polskich na zasadzie wymiany, a także propozycji wymiany zespołów folklorystycznych i artystycznych (jako uzupełnienie tych potrzeb — wnioski z seminarium w Wilnie, wrzesień 1990).
  2. Fundacja Umiastowskiej w Rzymie (p. St. Morawski) oraz p. Szczeciński z Kanady oferują stypendia dla studentów oraz

podyplomowe stypendia naukowe. W dyskusji wskazano, że rozdział tych stypendiów powinien się odbywać na zasadzie otwartego konkursu. Jednocześnie „Wspólnota Polska" gotowa jest wystąpić do Fundacji Kościuszkowskiej a Rada Koordynacyjna Polonii Wolnego Świata do innych fundacji o przyznanie pewnej puli stypendiów dla Polaków ze Wschodu. Informacje o wszelkich stypendiach powinna umieszczać prasa polonijna. Ponadto informacje takie zostaną przekazane do polskich stowarzyszeń na Wschodzie. Nie omawiano bliżej spraw stypendiów oferowanych dla Polaków ze Wschodu przez uczelnie krajowe (np. Uniwersytet Jagielloński czy Katolicki Uniwersytet Lubelski) oraz przez „Wspólnotę Polską", gdyż odbywa się to na drodze bezpośrednich kontaktów. Polska powinna być jednak miejscem przygotowania podręczników i pomocy szkolnych do nauczania języka ojczystego.

  1. Towarzystwo Przyjaciół KUL (p. Gawrońska) zgłosiło gotowość finansowania rocznego pobytu w Związku Sowieckim katechetki z Polski, a ksiądz Stanisław Jeż, rektor Polskiej Misji Katolickiej we Francji — stypendium językowego lub gotowość udostępnienia miejsca w domu studenckim.
  2. Zwrócono uwagę (p. Hardy), że „Wspólnota Polska" powinna zabiegać o wydanie słowników: polsko-litewskiego, -białoruskiego i -ukraińskiego.

III. Pomoc materialna dla Polaków na Wschodzie

  1. Na terenach ZSRR istnieje dramatyczna sytuacja w zakresie odbudowy kościołów, które zwracane są parafiom w stanie kompletnej ruiny.

Wiele dzieci i dorosłych ludzi na Ukrainie i Białorusi choruje w następstwie napromieniowania po wybuchu elektrowni jądrowej w Czarnobylu.
Stowarzyszenia polskie w ZSRR działają w bardzo trudnych warunkach lokalowych, bez maszyn do pisania, nie mówiąc już o komputerach czy sprzęcie poligraficznym.

  1. W dyskusji zaproponowano utworzenie funduszu odbudowy kościołów, którego rozdysponowanie mogłoby się odbywać przez

polski episkopat (bp J. Dąbrowski). Stałej pomocy charytatywnej dla Polaków na Wschodzie udziela Fundacja im. św. Andrzeja Boboli.
Ponadto Stowarzyszenie Lotników Polskich w W. Brytanii (p. Lasota) zgłosiło gotowość przekazania pewnych funduszy dla wybranych parafii oraz osób prywatnych związanych z 5 i 6 Pułkiem Lotniczym Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Pomoc charytatywną dla regionów, które szczególnie ucierpiały po wybuchu w Czarnobylu, może przygotować Polonia Wolnego Świata. Ks. bp J. Dąbrowski podkreślił dalszą gotowość Kościoła katolickiego w nawiązywaniu łączności z rodakami na Wschodzie.
3. Jednocześnie przedstawiciele Polaków ze Wschodu przedstawili konkretne prośby, które dotyczą m.in.:

  1. zapotrzebowania na sprzęt poligraficzny dla Polskiego Stowarzyszenia Kulturalnego we Lwowie,
  2. remontu kościoła w Nowogródku, dworku Orzeszkowej w Bohatyrowiczach, miejsc związanych z twórczością Adama Mickiewicza oraz utworzenia Polskiego Domu Kultury w Grodnie,
  3. przekazania aparatury medycznej (m.in. ultrasonografu) dla szpitali w okolicy dużych skupisk Polaków, np. Wilno, Lwów, Żytomierz, Mińsk.

Lista zgłoszonych potrzeb pozostała otwarta i będzie uzupełniana.

Rzym, 30 października 1990 r.


Skład Komisji

  1. Bronisław Piskozub —Francja
  2. Xenia Stoica-Grabska —Rumunia
  3. Władysław Wiśniewski —Węgry
  4. Antoni Rojowski —Rumunia
  5. ks. Edward Szymanek —Polska
  6. Bronisław Lasota —Wielka Brytania
  7. Eugeniusz Hardy —Australia
  8. Maja Komorowska —Polska
  9. Wiktor Dmochowski —Białoruś
  10. Teresa Dobielińska-Eliszewska —Polska
  11. Halina Romanow —Rosja
  12. Mieczysław Szczeciński —Kanada
  13. Leszek Mazepa —Ukraina
  14. Stanisław Szałacki —Ukraina
  15. ks. Józef Mikołajewski —Polska
  16. ks. Stanisław Jeż —Francja
  17. ks. Józef Świdnicki —Kazachstan
  18. Krzysztof Szumski —Polska
  19. ks. bp Zdzisław Tranda —Polska
  20. Władysław Młynek —Czechosłowacja
  21. Hieronim Wyszyński —USA
  22. Jolanta Halkiewicz —Szwecja
  23. Aleksander Koj —Polska
  24. Tadeusz Gawin —Białoruś
  25. Sławomir Kalembka —Polska
  26. ks. Kazimierz Świątek —Białoruś
  27. Marian F. Respond —Szwajcaria
  28. Grażyna Farmus —Kanada
  29. ks. bp Jerzy Dąbrowski —Polska
  30. Jan Plater-Gajewski —Polska
  31. Wanda Gawrońska —Włochy
  32. Stanisław Morawski —Włochy
  33. ks. Ludwik Kamilewski —Ukraina
  34. Adam Kokodyński —Ukraina
  35. Andrzej Stelmachowski —Polska
  36. Andrzej Chodkiewicz —Polska

REFERATY, DOKUMENTY KONFERENCJI 1990


RZYM 1990. KONFERENCJA „KRAJ – EMIGRACJA”


referaty

ANNA BOGUCKA-SKOWROŃSKA, referat: "KRAJ-EMIGRACJA"

ITA KOZAKIEWICZ, referat: "SPOJRZENIE ZE WSCHODU"

RYSZRAD ZAKRZEWSKI, referat: "Emigracja - Polonia - Kraj"


PAPIEŻ JAN PAWEŁ II do uczestnikó konferencji

PAPIEŻ JAN PAWEŁ II Słowo podczas audiencji prywatnej dla Polonii


komisje

Komisja Współpracy z Krajem

Komisja do Spraw Współpracy Polaków na Wschodzie i Zachodzie

Komisja Zjazdu w Polsce


dokumenty

Lista uczestników Konferencji KRAJ-EMIGRACJA

Zaproszenia na konferencję KRAJ-EMIGRACJA

DEKLARACJA KONFERENCJI „KRAJ — EMIGRACJA"

Apel Konferencji „Kraj — Emigracja"

Oświadczenie Konferencji „Kraj — Emigracja"

Posłanie do Kongresu Polonii Amerykańskiej

Telegram do Przewodniczącego Rady Najwyższej Łotwy, Anatolijsa Gorbunovsa
Telegram do Zarządu Głównego Związku Polaków na Łotwie

List do Prezesa Rady Ministrów Tadeusza Mazowieckiego

List do Premiera Rządu Rzeczypospolitej na Uchodźstwie Edwarda Szczepanika

List Prezesa Rady Ministrów Tadeusza Mazowieckiego do uczestników Konferencji

List Ministra Spraw Zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego do uczestników Konferencji


wspomnienie

JAN SIENKIEWICZ, NIE MA JUŻ ITY


Multimedia

GALERIA ZDJĘĆ Z KONFERENCJI




ŚWIATOWY KONGRES „KRAJ – EMIGRACJA” - STRONA GŁÓWNA